مردم عادی آن را به نام شرکت پسته می‌شناسند اما نام کامل آن “شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان” است. شرکت تعاونی که روزگاری موفق ترین تعاونی در ایران بود و بیش از 70 هزار عضو داشته و در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کرد. امروز هر چند هنوز فعال می‌باشد اما دیگر آن تعاونی موفق گذشته نیست. با این وجود، جای خالی آن همچنان احساس می‌شود. در این مقاله سعی می‌شود به دو سئوال اساسی در خصوص این شرکت پاسخ داده شود.

سئوال اول: چرا به شرکت تعاونی پسته نیاز است؟

دلیل اول: بازار پسته در ایران، بر خلاف آمریکا، دارای ویژگی خاص خودش است. از طرفی تولیدکنندگان کوچک و پراکنده وجود دارند که جمع‌آوری پسته از آنها را سخت کرده و نیاز به خریدران محلی و کوچک نموده است. از طرف دیگر، پسته تولیدی بایستی به کشورهای خارجی با استانداردهای بالا صادر شود که نیاز به شرکت‌های قوی صادراتی است. به عبارت دیگر، بازار پسته در سمت خرید محصول از کشاورزان بایستی به شدت رقابتی باشد و از طرف فروش محصول به خریداران خارجی بایستی تا حد امکان انحصار فروش داشته باشد تا پسته با کیفیت بالا و با قیمت مناسب به فروش برساند و قدرت حفظ بازار در بلند مدت را داشته باشد. این کار تنها با همکاری یک شرکت تعاونی قوی با صارکنندگان بخش خصوصی امکان پذیر است.

دلیل دوم: دستیابی تولیدکنندگان به اطلاعات شفاف از قیمت پسته در سطح مصرف‌کننده کاری بسیار دشوار است. در بازاری که تنها خریداران خصوصی وجود داشته باشند ممکن است که قیمت‌های واقعی پسته در سطح بین‌الملل به تولیدکنندگان نرسد. هر چقدر نیز تعداد صادرکنندگان کمتر بوده و انحصار خرید در بازار بیشتر باشد، تولیدکنندگان سهم کمتری از قیمت پرداخت شده توسط مصرف کننده را دریافت می کنند. شرکت تعاونی پسته می‌تواند حتی در صورت داشتن سهم پایین از بازار پسته، به عنوان یک معیار کلی، قیمت پسته در سطح جهانی را به تولید کنندگان اعلام کند. در چنین شرایطی اجحاف به پسته‌کاران و خرید ارزان پسته از آن‌ها کمتر می شود.

سئوال دوم: چرا شرکت پسته شکست خورد؟

سئوالی که اغلب کشاورزان می‌پرسند این است که چرا یک جوان بی‌پول الان تبدیل به یک صادر کننده قوی شده است، اما شرکت پسته با آن یال و کوپال، امروز اینقدر ضعیف و ناتوان گردیده است؟

جواب این سئوال یک جمله است. شرکت پسته در عوض اینکه تجار بخش خصوصی را رفیق خود بداند، آنان را رقیب خود دانست. این مسئله باعث شد تا رقابت قیمتی با صادرکنندگان بخش خصوصی برقرار کرده و در نهایت توان باز پرداخت قیمت‌های بالای اعلام کرده برای پسته را نداشته و شکست بخورد. این در حالی است که اگر شرکت پسته به فکر منافع اعضای خود بود بایستی از افزایش تعداد تجار و صادر کننده خصوصی پسته استقبال می‌کرد. زیرا هر چه رقابت در خرید پسته بیشتر شود قیمت‌ها واقعی‌تر خواهند شد. فقط شرکت پسته می‌توانست با مدیریت بازار جهانی، نگذارد فروش پسته در سطح بین‌الملل از کنترل خارج شود.

به عبارت دیگر، شرکت پسته بایستی برای مدیریت بهتر بازار از تجار خصوصی موفق و کارآمد حمایت می‌کرد که این کار را نکرد و با رقابت با این تجار باعث ورشکستگی خود شد. بنابراین نبایستی با بی‌انصافی، گناه را به گردن دیگران انداخت. بلکه با اصلاح روش‌های گذشته و با همکاری تولیدکنندگان، هیات مدیره شرکت تعاونی و تجار بخش خصوصی، برای احیای مجدد شرکت تعاونی تولید کنندگان پسته تلاش نمود.

سوره مائده، آیه 2

“ای کسانی که ایمان آورده اید! [شکستن حرمت] شعائر خدا را روا ندارید، و نه [شکستن حرمت] ماه های حرام و نه قربانی های بی نشان و نه قربانی های گردن بنددار و نه کسانی را که قصد این خانه حرمت یافته (کعبه) را کرده اند در حالی که فضل و رضایتی از پروردگارشان می طلبند. و چون از احرام بیرون آمدید می توانید صید کنید; و البّته نباید دشمنی با گروهی به دلیل این که شما را از مسجدالحرام باز داشته اند وادارتان سازد که تعدّی کنید. و یکدیگر را بر نیکوکاری و تقوا یاری نمایید، و بر گناه و تعدّی با یکدیگر همکاری نکنید، و از خدا پروا داشته باشید، همانا خدا سخت عقوبت است.”

دکتر محمد عبدالهی عزت‌آبادی